بازنشستگی کلمه‌ای است که اگر در دوره جوانی آن را بشنویم، از نظرمان بسیار دور به‌نظر می‌رسد اما همانطور که سال‌ها به‌سرعت می‌گذرند، ناگهان متوجه می‌شویم چند سال کار کرده‌ایم و ماه‌ها سابقه بیمه را هم در پرونده داریم؛ تازه شاید در این زمان باشد که به اهمیت دوره بازنشستگی فکر کنیم. با این حال، اینکه کسی بتواند سی سال سابقه بیمه داشته باشد، کار چندان آسانی نیست و البته با شرایطی می‌توان زودتر بازنشسته شد. در این مقاله به سن بازنشستگی تامین اجتماعی ۱۴۰۲ می‌پردازیم و از جزییات آن می‌گوییم؛ پس حتما این مطلب را تا به انتها مطالعه کنید؛ چراکه ممکن است شما هم بتوانید از این قانون استفاده کنید.
انجام کارهای مربوط به بازنشستگی، فرآیندی دارد که در آن باید دو عامل را در نظر بگیرید: اول اینکه به سن ذکرشده در قوانین تامین اجتماعی رسیده باشید و دوم، تجمیع سوابق را انجام داده باشید. با وجود قانون اصلی سن بازنشستگی، شرایطی هم وجود دارد که برحسب آن، لازم نیست حتما به حداقل سن درج شده در قانون برسید. به این صورت که اگر در ۳۵ سال سابقه بیمه داشته باشید، فارغ از اینکه چه سنی دارید، می‌توانید درخواست بازنشستگی بدهید. نکته دیگری که در این قانون اهمیت دارد، سن بازنشستگی تامین اجتماعی برای مشاغل سخت و زیان‌آور است. طبق قانون، افرادی که در این نوع مشاغل به کار مشغول هستند اگر ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب سابقه بیمه داشته باشند، می‌توانند درخواست بازنشستگی کنند. فرمول سن بازنشستگی برای مشاغل زیان‌آور، یک سال و نیم به ازای هر یک سال است.
بازنشستگی و دلایل آن
- بازنشستگی به دلیل کهولت سن
در این حالت فرد شاغل در هر کاری پس از طی دوره چندین ساله خدمت در شغل خود به کهولت رسیده و دیگر امکان ارائه خدمات و فعالیت به عنوان یک نیروی مفید برای سازمان یا نهاد محل خدمت خود را ندارد.
بنابراین از زمانی که قانون کار او را مشمول سن بازنشستگی بداند، به عنوان یک فرد بازنشسته شناخته شده و از شرایط و مزایای تعیین شده در قانون بهره‌مند می‌شود.
- بازنشستگی به علت مشاغل سخت و زیان‌آور یا محیط‌های کاری ناسالم
در برخی شرایط و فضاهای کاری به علت شرایط سخت و نامطلوب فضای کاری، ارتباط کارگران با محیط ناسالم و ابزارهای زیان‌آور فرآیند بازنشستگی زودتر از سن افراد در شرایط عادی کار اتفاق می‌افتد.
به جهت فرسودگی زودرس کارگران در چنین محیط‌هایی فرد بیمه شده قبل از سن بازنشستگی در شرایط عادی، با داشتن سابقه کاری کامل بازنشسته می‌شود.
- شرایط اقتصادی
ممکن است با توجه به اهداف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دولت‌ها و با عنایت به شرایط اقتصادی خاصی همانند افزایش نرخ بیکاری و بحران کار و تورم اقتصادی، دولت‌ها این طور تصمیم بگیرند که گروهی از کارگران و فعالان در صنف یا صنایع مشخصی را زودتر از موعد تعیین شده عادی در قانون کار بازنشسته کنند تا امکان جایگزینی آن‌ها با استخدام افراد جدید به وجود آید.
مثل اقدام دولت در راستای بازنشستگی با ۲۵ سال سابقه افراد در قانون نوسازی صنایع.
شرایط بازنشستگی
شرایط کلی این است که طبق ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی «مشمولین این قانون درصورت حائز بودن شرایط زیر حق استفاده از مستمری بازنشستگی را خواهند داشت:
- حداقل ده سال حق بیمه مقرر را قبل از تاریخ تقاضای بازنشستگی پرداخته باشند.
- سن مرد به شصت سال تمام و سن زن به پنجاه و پنج سال تمام رسیده باشد.
افراد متقاضی بازنشستگی با توجه به شرایط دیگری، علاوه بر سن، همچون جنسیت، سال‌های پرداخت بیمه و سختی کار مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌گیرند.
سن بازنشستگی
- سن بازنشستگی تامین اجتماعی در مردان
مطابق قانون تامین اجتماعی، سن بازنشستگی مردان بیشتر از زنان در نظر گرفته شده است.حداکثر این سن برای عموم مردان ۶۰ سال تعیین شده است که البته بسته به متغیرهایی می‌تواند برای افراد در مشاغل مختلف متفاوت باشد.
به طور مثال برای اساتید دانشگاهی حتی ممکن است سن بازنشستگی تا ۷۰ سالگی نیز مورد پذیرش باشد و همین طور در مورد اینکه شغلی در دسته‌بندی مشاغل سخت قرار می‌گیرد یا نه و یا اینکه فرد سابقه بیمه ۳۵ ساله دارد سن بازنشستگی به کمتر از ۶۰ سال تقلیل پیدا کند.
- سن بازنشستگی تامین اجتماعی در زنان
سن بازنشستگی تعیین شده برای زنان کمتر از مردان است و حداکثر سن بازنشستگی زنان در قانون ۵۵ سال عنوان شده است.
زنانی که سنی بالاتر از ۵۵ سال دارند، اگر بین ۱۰ تا ۱۹ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، می‌توانند تقاضای بازنشستگی کنند.
همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، این سن برای آقایان ۶۰ سالگی در نظر گرفته شده است زنان کارگر مشمول قانون کار هم با داشتن ۲۰ سال سابقه پرداخت بیمه، می‌توانند حتی در سن ۴۲ سالگی هم اقدام به بازنشستگی کنند.
قابل ذکر است که این عدد برای افراد دارای ۳۰ سال سابقه به ۴۵ سال می‌رسد.
مطابق تبصره ۴ ماده ۷۶ قانون بازنشستگی زنان شاغل در سن ۴۲ سالگی اگر ۲۰ سال سابقه کار داشته باشند می‌توانند درخواست بازنشستگی کنند و از خدمات و مزایای بازنشستگی به صورت دریافتی ۲۰ روز حقوق در ماه استفاده نمایند.
- بازنشستگی در بیمه زنان خانه‌دار
طرح بیمه زنان خانه‌دار که از محبوبیت فراوانی برخوردار است از سال ۱۳۸۷ اجرایی شد. در این قانون زنان خانه‌داری که بیشتر از ۱۸ سال و کمتر از ۵۰ سال هستند را تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد.
برای بازشستگی تحت پوشش این نوع بیمه زنان خانه‌دار باید دارای حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت بیمه و بیش از ۵۵ سال سن داشته باشند.
- شرایط بازنشستگی در کارهای سخت و زیان‌آور
برخی از مشاغل به جهت انجام امور سخت و یا زیان‌آور و گاها به دلیل محیط‌های کاری ناامن و پرخطر در دسته‌بندی مشاغل سخت قرار گرفته و مشمول مزایای آن در راستای حمایت از کارگران و کارکنان این مشاغل قرار می‌گیرند.
مشاغل سخت و زیان‌آور توسط اداره کار شناسایی و تعیین می‌شوند (سخت و زیان‌آور بودن مشاغل به واسطه کمیته کارشناسان بررسی شده و به تایید کمیته استان می‌رسد).
بنابراین مطابق با قانون بازنشستگی در چنین مشاغل دسته‌بندی سخت و زیان‌آور افرادی که دارای حداقل ۲۰ سال متوالی و یا ۲۵ سال متناوب سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان‌آور داشته باشند و حق بیمه را به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کرده باشند بدون وجود شرط سنی می‌توانند تقاضای بازنشستگی کنند.
شرایط بازنشستگی معلولان
معلولان عادی می توانند با ۲۰ سال سابقه بازنشسته شوند و به میزان معلولیت از سابقه ارفاقی برخوردار گردند. شرط سنی برای آقایان معلول ۵۰ و برای خانم‌ها ۴۵ سال می‌باشد.
سنوات ارفاقی به معلولین برای معلولیت های ناشی از کار و غیر ناشی از کار متفاوت است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
درجات بین ۲۰% تا۴۰% و تا از کارافتادگی کامل حداقل ۵ و حداکثر ۸ سال به تناسب درجات فوق به سوابق فرد اضافه می‌گردد.
معلولین عادی غیر ناشی از کار:
درجات بین ۲۰% تا ۴۰% حداقل ۲ و حداکثر ۳ سال با توجه به درجات به سوابق بیمه شده اضافه می‌شود.
درجات بین ۴۰% تا از کار افتادگی کامل حداقل ۳ و حداکثر ۶ سال به تناسب درجات فوق اضافه خواهد شد.
فرمول محاسبه سابقه پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور
سازمان تامین اجتماعی برای محاسبه سابقه پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور، از فرمولی با ترتیب زیر استفاده می‌کند:
فرمول محاسبه سوابق بیمه: (سابقه کار سخت و زیان‌آور ضرب در یک و نیم) + سابقه کار عادی
حق بیمه در مشاغل سخت و زیان‌آور
کارفرما در این مشاغل موظف است ۲۷% حق بیمه بپردازد. از این مقدار، ۲۳% درصد حق بیمه مشاغل پر خطر، مشابه مشاغل عادی بوده و ۴% درصد حق بیمه اضافی مربوط به کارهای سخت است.
شرایط بازنشستگی پیش از موعد آقایان قانون تامین اجتماعی
- حداقل ۱۰سال سابقه کار ۶۰ سال سن
- حداقل ۵۰سال سن ۳۰ سال سابقه کار
- حداقل ۵۰سال سن ۳۰ سال سابقه کار عادی و یا مشاغل سخت و زیان آور
- ۳۵سال سابقه پرداخت حق بیمه در شرایط عادی و در مشاغل سخت و زیان آور بدون لحاظ شرط سنی
- ۲۰سال سابقه پرداخت متوالی بیمه حق بیمه تامین اجتماعی در مشاغل سخت و زیان آور بدون شرط سنی
- ۲۵سال سابقه پرداخت متناوب حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور بدون شرط سنی
شرایط بازنشستگی پیش از موعد خانم‌ها مشمول قانون تامین اجتماعی
- حداقل ۴۲سال سن و ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه عادی سخت و زیان آور
- حداقل ۱۰سال سابقه کار و ۵۵ سال سن
- حداقل ۳۰سال سابقه پرداخت حق بیمه و ۴۵ سال سن
- ۳۵سال سابقه پرداخت حق بیمه عادی و سخت و زیان آور بدون رعایت شرایط سنی
- ۲۰سال سابقه متوالی در مشاغل سخت و زیان آور بدون لحاظ شرایط سنی
- ۲۵ سال سابقه کار متناوب در مشاغل سخت و زیان آور بدون شرط سنی
حداکثر سن بازنشستگی در مردان و زنان
اصولا کارفرما نمی‌تواند از سازمان درخواست بازنشستگی کارگران خود را بنماید و این حق منحصرا در اختیار بیمه شده است و با درخواست کتبی فرد و طی کردن نحوه و مراحل قانونی صورت می‌گیرد اما این قانون یک استثنا دارد که در ادامه به توضیح آن می‌پردازیم:
شاغلین مرد حداکثر تا سن ۶۵ سال و شاغلین زن تا ۶۰ سال می‌توانند بازنشسته شوند کارفرمایان می‌توانند برای افرادی که ۵ سال بیشتر از سن بازنشستگی خود مشغول به کار بودند درخواست بازنشستگی کنند.
مستمری بازنشستگی
محاسبه مستمری بازنشستگی در تامین اجتماعی
در تعیین میزان مستمری قابل پرداخت به بازنشستگان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی، دو عامل سابقه پرداخت حق بیمه و حقوق و مزایای مبنای کسر حق بیمه، نقش اساسی را ایفا می‌کند.
برای تعیین میزان مستمری متعلقه به هر فرد بازنشسته، پس از محاسبه متوسط مزد یا حقوق بیمه شده، عدد بدست آمده در سابقه پرداخت حق بیمه ضرب شده و سپس عدد حاصله بر ۳۰ تقسیم می‌شود.
متوسط مزد یا حقوق بیمه شده نیز از مجموع مزد یا حقوق مبنای کسر حق بیمه در آخرین دو سال اشتغال بیمه شده تقسیم بر عدد ۲۴ بدست می‌آید.
به این ترتیب در واقع مزد یا حقوقی که بیمه شده در آخرین دو سال پایان کار خود دریافت می‌کند و حق بیمه ماهانه او بر مبنای آن محاسبه می‌شود، نقش مهمی در تعیین مستمری بازنشستگی دارد.
همچنین بر اساس ماده ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی مستمری از کارافتادگی کلی و مستمری بازنشستگی و مجموع مستمری بازماندگان در هر حال نباید از حداقل مزد کارگر عادی کمتر باشد.(این قانون مشمول افرادی می باشد که حداقل ۲۰ سال سابقه بیمه برای بازنشستگی دارند).
البته تنها یک استثنا وجود دارد:
در مواردی که بیمه شده مرد دارای ۶۵ سال تمام و بیمه شده زن دارای ۶۰ سال تمام یا بیشتر از آن بوده و حداقل سابقه لازم و قابل قبول را در تاریخ تقاضای بازنشستگی داشته باشد، کارفرما می تواند بازنشستگی آنان را از بیمه تامین اجتماعی درخواست کند.
نکات مهم در رابطه مستمری بازنشستگی
- سوابق بیمه ای خود را در یکی از شعب تامین اجتماعی متمرکز کنید و اگر در شعبه دیگری هم سابقه پرداخت حق بیمه دارید موضوع را به شعبه ای که در حال حاضر حق بیمه خود را به آن می‌پردازید، اعلام کنید.
- فرزندان پسر بازنشستگان تا سن ۲۰سالگی و در صورت اشتغال به تحصیل و فرزندان دختر تا زمانی که شوهر اختیار نکرده و شاغل نباشند و تحت تکفل والدین قرار داشته باشند، می‌توانند به تبع والدین خود از خدمات درمانی تامین اجتماعی استفاده نمایند.
- چنانچه بیمه شده ای بیش از ۳۰سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد، سوابق بیش از ۳۰ سال وی حداکثر تا ۳۵ سال در محاسبه مستمری وی منظور خواهد شد.
- در پرداخت مستمری به بازنشستگان تحت پوشش تامین اجتماعی، محدودیت و سقفی وجود ندارد و متوسط مزد یا حقوق مبنای کسر حق بیمه در آخرین دو سال پایانی اشتغال بیمه شده، مبنای اصلی محاسبه مستمری استحقاقی بازنشستگی وی می‌باشد.
مراحل و مدارک ثبت درخواست بازنشستگی
برای ثبت درخواست بازنشستگی تامین اجتماعی به دو صورت کلی آنلاین و حضوری می‌توان اقدام کرد پیش از این برای انجام کارهای مربوط به بازنشستگی حتما بایستی به یکی از شعب و دفاتر بیمه تامین اجتماعی رجوع می‌کردید.
مراحل اداری درخواست بازنشستگی تامین اجتماعی
- مراجعه به شعبه دریافت پاسخ تامین اجتماعی برای احراز شرایط بازنشستگی
- ارائه نامه احراز شرایط بازنشستگی و ثبت درخواست اعلام تاریخ ترک کار به شعبه
- ارائه مدارک جهت موافقتنامه مثل نامه احراز شرایط بازنشستگی تامین اجتماعی/ درخواست بازنشستگی عضو و غیره
- محاسبه پاداش پایان خدمت و اعلام به واحد بیمه
- تسویه حساب با واحد تکمیل فرم تسویه حساب و ارسال آن به دفتر مرکزی سازمان تامین اجتماعی
- پرداخت مطالبات
مشاوره حقوقی تخصصی بازنشستگی
تلاش کردیم در این نوشتار به معنای بازنشستگی و مهم‌ترین نکات مربوط به شرایط بازنشستگی، مدارک لازم برای درخواست بازنشستگی، و سایر نکات پیرامون این موضوع کاربردی بپردازیم.
همکاران ما در کاریابی کارپیرا در رابطه با راهنمایی‌های لازم و مشاوره شما در جهت طی مراحل بازنشستگی و شرایط آن در کنار شما هستند برای دریافت راهنمایی‌های اولیه و طرح سوالات خود می توانید با ما تماس بگیرید .
