مشاغل سخت و زیان‌آور به کارهایی گفته می‌شود که در آن عوامل شیمیایی، فیزیکی، بیولوژیکی و مکانیکی محیط کار شرایط استاندارد نداشته و کارگر در اثر اشتغال تحت تنش‌های جسمی و روحی که منجر به بروز بیماری‌های شغلی و عوارض ناشی از آن می‌شود، قرار می‌گیرد. به همین دلیل قانون گذار در راستای حمایت از این طبقه، این گونه مشاغل را تحت عنوان مشاغل سخت و زیان‌آور معرفی کرده و با در نظر گرفتن تمهیدات فنی، مهندسی و بهداشتی سعی در کاهش و یا حذف سختی کار مشاغل را دارد.
انواع مشاغل سخت و زیان‌آور
از نظر وزارت کار مشاغل سخت و زیان‌آور به دو گروه الف و ب تقسیم‌بندی می گردد :
- گروه الف: مشاغلی که صفت سخت و زیان آوری به ماهیت شغل وابستگی داشته اما چنانچه کارفرما تمهیدات ایمنی و بهداشتی را به کار بگیرد می‌توان سختی این مشاغل را حذف کرد.
- گروه ب: این دسته مشاغلی هستند که ماهیتا سخت و زیان‌آور هستند و در صورت به کارگیری تمهیدات بهداشتی و ایمنی و تدابیر مناسب سختی کار کاهش می‌یابد ولی سخت و زیان آوری این مشاغل حذف نمی‌شود.
لیست مشاغل سخت و زیان‌آور
شورای عالی کار، شورای عالی حفاظت فنی و بهداشت کار فهرست مشاغلی را تحت عنوان مشاغل سخت و زیان‌آور تهیه کرده و سپس این لیست به تصویب وزارت کار و بهداشت رسیده است.
- کار در معدن: اعم از تحت الارضی یا سطح الارضی که منجر می‌شود کارگر در راهرو‌های سرپوشیده و تونل‌ها به استخراج بپردازد.
- کار استخراج: هر گونه مباشرت یا نظارتی که ایجاب می‌کند کارگر در میله ها، راهروها و تونل‌های معدن مشغول فعالیت باشند اعم از جدا کردن یا منفجر کردن مواد از سطح کار، حمل موادی که بر اثر انفجار ایجاد شده، اداره تاسیسات آب و برق در داخل معدن
- کار در مخازن سربسته، حفر قنات ها، چاه‌ها و فاضلاب‌ها
- کار مستمر در مجاورت کوره‌های ذوب به گونه‌ای که کارگر در معرض بخارات زیان‌آور و حرارت باشد، همچنین تخلیه و حمل مواد مذاب از این کوره‌ها
- کارگران مشغول به کار در کارگاه‌های سالامبورسازی، دباغی و روده پاک کنی و کارگرانی که به طور مستمر در گندابروها، جمع آوری و حمل و دفن زباله شهری مشغولند.
- کارگران مشغول به کار در واحدهای دامداری و طیور که به طور مستمر در جمع آوری و انتقال و انبار کردن کود کار می‌کنند.
- اشخاصی که به طور مداوم و مستمر در ارتفاع بیش از ۵ متر و در فضاهای باز بر روی داربست، اتاقک‌های متحرک و دکل‌ها کار می‌کنند.
- افرادی که بر روی خطوط و پست‌های انتقال برق با فشار شصت و سه کیلوولت و بالاتر از آن در حال فعالیت هستند.
– مشاغل پخت آسفالت دستی، قیرپاشی، شن‌پاشی و مالچ‌پاشی
- افرادی که در مخازن مشغول جوشکاری هستند.
- کار با مواد رادیواکتیو و قرار گرفتن در معرض پرتوهای یون ساز و مشاغلی که بدلیل در معرض اشعه قرار گرفتن، زمینه ابتلا به بیماری در آن‌ها وجو دارد.
- کار در مکان‌های با فشار زیاد مانند کار غواصی
- آتشنشانی
- کار سم‌پاشی مزارع، باغات و همچنین ضدعفونی کردن طویله ها، مرغداری‌ها
- کارهایی که منجر به کری کارگر و ایجاد بیماری‌های گوش می‌شود.
- کار در مشاغلی که حشره کش و سم تولید می‌کنند.
- خبرنگاری
- کار با وسایلی که دارای ارتعاش هستند و برای سلامتی کارگران مشکلاتی را ایجاد می‌کند.
- شاغلین در ندامتگاه‌ها و زندان‌ها
- افرادی که در مراکز روان درمانی مشغول به فعالیت هستند و با بیماران روانی در ارتباطند.
- رانندگان مسافربری درون شهری و برون شهری، حمل و نقل بار، رانندگان وزارت راه و شهرسازی در جاده‌ها
- کارشناس علوم آزمایشگاهی، فوریت‌های پزشکی، مامایی و هوشبری و زیرمجموعه آن‌ها
نحوه تعیین مشاغل سخت و زیان‌آور
کارگر، کارفرما، وزارت بهداشت، تشکل‌های کارگری و کارفرمایی، وزارت کار و امور اجتماعی و صندوق تأمین اجتماعی می‌توانند در مقام متقاضی سختی کار درخواست دهند. سپس کمیته کارشناسان تشکیل می‌گردد و به بررسی سوابق و شرایط محیط کار می‌پردازد. در آخر مدارک ارائه شده بایستی توسط کمیته استانی تأیید گردد.
